1. ადამიანი იმ საღვთო დიდებაში უნდა დარჩენილიყო, რომელიც ღვთისაგან ებოძა და შეენარჩუნებინა ის ჭეშმარიტი სიმაღლე, როცა საღვთო ძალითა და ღვთაებრივი სიბრძნით ძლიერდებოდა. მაგრამ საღმრთო დიდების ძიების სურვილი შეცვალა და ისეთი რამის ძიება დაიწყო, რასაც ვერასოდეს მისწვდებოდა. ამიტომ წარწყმიდა ისიც, რაც ჰქონდა. ახლა კი, მისი სენის საკურნებელი მხოლოდ სათნო ცხოვრება და სიმდაბლეა. კაცი ამაო დიდებას კი არ უნდა ეძებდეს, არამედ ღვთაებრივს, რათა თავისი შეცდომა გამოასწოროს, განიკურნოს და პირველ მდგომარეობას დაუბრუნდეს.

ეშმაკი, რომელმაც კაცი ამაო დიდებამდე დასცა, ისევ არ სცხრება მის საცდუნებლად. ის ყოველ ღონეს ხმარობს ამისათვის. წარმოუსახავს სხვადასხვაგვარ ფუფუნების საგნებს, რათა ადამიანის ყოველგვარი მცდელობა მისი მოპოვებისაკენ მიმართოს. ის, რაც არაფრად სადიდებელია, დიდია დასაცემად; სიმდიდრის დაგროვება კი ანგარების საქმეა. იგი აბრმავებს კაცს, ცუდად აღამაღლებს, ასიებს - არ სიჯანსაღის გამო, არამედ ხორცკეთილობისაგან. სქელია ამგვარი სხეული ათასგვარი სნეულებით, სავსეა მათი სულები ამპარტავნებით.

არიან ადამიანები, რომლებიც არა მარტო სიმდიდრის გამო არიან ამპარტავნებაში, არა მხოლოდ ბრწყინვალე ტრაპეზის გამართვის შესაძლებლობით, სამოსელთა მშვენიერებითა და სხვა მსგავსით იწონებენ თავს, არამედ სხვათა მიერ ბოძებული პატივითაც. თუკი ერისმთავარნი გახდებიან, ან სხვა რაიმე თანამდებობას მიიღებენ, გოროზდებიან და ქვეშევრდომებს თრგუნავენ, ვითომც კაცის ბუნებაზე უფრო აღმატებულნი იყვნენ, თითქოს ღრუბლებზე იმყოფებოდნენ. და რომელთაგან პატივი მიიღეს, სწორედ მათზე მძვინვარებენ, რომელთა მიერ განიდიდნენ, მათვე შეურაცხოყოფენ და უგუნურებით სავსე საქმეს სჩადიან.

ასეთი ადამიანების დიდება სიზმარზე უუძლურესია, ღამის აჩრდილზე უფრო ამაო ბრწყინვალება ჰმოსავთ, რადგან იგი წამოსყოფით არის შექმნილი და წამისყოფითვე განქარდება.

ზოგჯერ კაცს აამპარტავნებს სხეულის სიძლიერე, ახალგაზრდობა, რაც სენთა მიერ შეიძლება განირყვნას და ჟამთა სიავით გაიხრწნას. არ იციან მათ, რომ ყოველივე ხორცი თივაჲ არს და ყოველივე დიდებაჲ კაცისა - ვითარცა ყვავილი თივისაჲ. განხმეს თივაჲ იგი და ყვავილი დასცვივის (ესაია 40, 6-7); ამაოდ ამაყობდნენ თავიანთი ძალით - უგუნური ფილისტიმელი, სახელად გოლიათი, ღვთის მებრძოლი (I მეფ. 17, 4), გამედიდურებული ადონია (III მეფ. 1, 5), და მშვენიერ თმათა გამო მოქადული აბესალომი (II მეფ. 14, 26).

2. კაცთა შორის ფილოსოფოსობა დიდად ითვლება, მაგრამ მისი სიმაღლე ამაო, არაჭეშმარიტი და არარაობაა, თუკი ადამიანის მიერ არის შეთხზული და საღმრთო სიბრძნეს არ ერთვის.

ამა სოფლის სიბრძნეს ყველაზე უკეთ ეშმაკი ფლობს. თან ყოველი ღონე იხმარა და თავისი ბოროტი სიბრძნით აცდუნა კაცი, თუმცაღა, მისივე სავნებელად მოხდა ეს, რადგან ღმერთს სრულად განეშორა და საუკუნო სიკვდილით დაისაჯა, ხოლო კაცი შემოქმედს ვერ მოსწყვიტა. იმ მახეში, რომელიც უფალს დაუდგა, თავად გაება; რომელსაც ეგონა, ჯვარცმით მაცხოვარს ევნებოდა, თავად ივნო; და იმ სიკვდილით, რომლითაც სურდა ძე ღვთისა მოეკლა, თვით მოკვდა.

და თუკი მთავარი ამა სოფლისა, პირველი, დიდი და უხილავი ამაო სიბრძნის მოძღვარი, თავისივე სიბრძნით დაეცა და უკანასკნელ უგუნურს ემსგავსა, უარეს დღეში არ აღმოჩნდებიან მისი მოწაფენი, რომელთაც ბრძენი ჰგონიათ თავი, თუმცაღა, სულელთ ემსგავსებიან?..

ადამიანი თუკი გამოიძიებს, მიხვდება რომ ამაო და მდაბალია კაცობრივი სიბრძნე.

3. გონიერი არასოდეს ტრაბახობს სიბრძნით, ან სხვა რაიმე სიკეთით. რა არის ჭეშმარიტად საამაყო და რომელი საქმით განიდიდება კაცი? ამას ზედა იქადოდენო, რომელი იქადოდის გულისხმისყოფასა და ცნობასა უფლისასა (იერემ. 9, 24); ის არის სიმაღლე კაცისა, ის არის დიდება და ძლიერება, რომ ჭეშმარიტი დიდება შეიცნოს და მხოლოდ მას ითხოვდეს უფლისაგან, რადგან, როგორც მოციქული იტყვის: რომელი იგი იქადოდის, უფლისა მიერ იქადოდენ (1 კორ. 1, 31)... არავინ უნდა ამაყობდეს იმით, რომ იცის ჭეშმარიტება, პირიქით, შეიმეცნოს, რომ მხოლოდ ქრისტეს სარწმუნოებით განმართლდება უფლის წინაშე.

აქ, მიწაზე ცხოვრებისას, შენში, ჰოი, კაცო, ამპარტავნების მიზეზი არ დარჩენილა. მხოლოდ იმის გამო შეგიძლია დაიქადნო, რომ გაქვს სასოება ღვთისა, მოაკვდინე შენი თავი ყოველივე მიწიერისათვის, რათა ცხოვნდე მერმის ცხოვრებაში, რომელიც დასაბამს აქ, დედამიწაზე იღებს. ერთადერთი, მხოლოდ ღვთის მიერ მონიჭებული მადლი გადაგვარჩენს ჭეშმარიტად, იგი გვიცხადებს სულიწმიდით თავის სიბრძნეს, იგი გვაძლიერებს ღვაწლში და იგივე გვიხსნის განსაცდელთაგან.

4. რატომ აღიმაღლებ თავს იმით, რაც უფალმა მოგანიჭა? განა შენ შეგეძლო იგი გაგეკეთებინა? რატომ არ მადლობ მას? - განა შენ თავად გქონდა?

შენ კი არ იცანი ღმერთი შენი სიმართლით, არამედ ღმერთმა გიცნა შენ თავისი სახიერების გამო. შენ კი არ იპოვე ქრისტე შენი სათნოებებით, არამედ ქრისტემ მოგიპოვა შენ თავისი ამქვეყნად მოვლინებით. ვაინაიდან პატივი მოგაგეს, ამიტომ განიდიდებ თავს? წყალობას, რომელიც შენზე მოიღეს, ამპარტავნების მიზეზად ხდი? განა შენ იცან შენი თავი?

ნუ ჰმაღლოი უკუე, რამეთუ სარწმუნოებითა მდგომარე ხარ შენ, არამედ გეშინოდენ (რომ. 11, 20), თუ როგორ მოიხმარე უფლის ნაბოძები, ამას მსაჯული გამოიძიებს. თუ ვერ გულისხმაჰყოფ იმას, რომ რაც გაქვს, ღვთისაგან გაქვს და მის მიერ მოცემულს საკუთრად გამოაცხადებ, თუ მას შენი ძალით მოპოვებულად ჩათვლი, გარდამეტებული უმეცრებით, მაშინ აღარ ვიცი, თუ რაღა გითხრა...

განა არ იცი, რომ ნეტარ პეტრე მოციქულზე უფრო პატიოსანი არა ხარ? განა არ იცი, რომ არც მისოდენი სიყვარული გაქვს ღმრთის მიმართ? მას ხომ ისე უყვარდა მაცხოვარი თვისი, რომ სიკვდილს ნატრობდა მისთვის. და აი, სწორედ მან თქვა სიტყვები: „დაღაცათუ ყოველნი დაბრკოლდნენ შენდა მომართ, არამედ მე არასადა დავბრკოლდე" (მათე 26, 33); რადგან ყოველივე ეს ამპარტავნებით იყო ნათქვამი, ამიტომ ადამიანურმა შიშმა შეიპყრო და სამგზის უარყო უფალი. ეს განსაცდელი იმიტომ დაატყდა მას თავს, რომ განსწავლულიყო, რათა არასოდეს მინდობოდა მხოლოდ საკუთარ თავს და, ამავე დროს, სუსტთაც შეწეოდა. ვინაიდან მან თავის თავზე გამოსცადა ადამიანური უძლურება.

ამპარტავნებამ წარწყმიდა ფარისეველი, რადგან იგი თავს განიდიდებდა უფლის წინაშე და ამავე დროს, მეზვერეს აძაგებდა. მეზვერე კი განმართლდა, რადგან ადიდებდა წმიდა და სახიერ უფალს, თავს მაღლა ახედვის ღირსადაც არ თვლიდა, საკუთარ ცოდვებს აღიარებდა, მკერდზე მჯიღს იცემდა და სხვას არას ითხოვდა უფლისაგან, გარდა იმისა, რომ მისი ცოდვები მიტევებული ყოფილიყო.

აწ, მოერიდე ამპარტავნების ბოროტს, ეკრძალე იმას, რაც თავს დაატყდა ფარისეველს. მან ამპარტავნებით წარწყმიდა მადლი, საკუთარი თავის განდიდებით, ცოდვილ მეზვერეზე მეტად დაკნინდა. ამიტომ, ნუ აღიმაღლებ თავს სხვაზე უფრო, თუნდაც ცოდვილზე უცოდვილესი იყოს; ნუ გაიმართლებ თავს საკუთარი განსჯით, რადგან ღვთის სამსჯავროზე დაისჯები.

5. თუ კეთილ საქმეს გააკეთებ, ღმერთს მადლობდე და თავს მოყვასზე მაღლა ნუ დააყენებ. რადგან მოყვასს კი არ არგე, როცა სარწმუნოება აღიარე, ან როცა დევნულება განიცადე უფლის სახელის გამო, ან მარხვა შეინახე, სხვა კი არ მიიღებს სარგებელს ამისთვის, არამედ შენ.

გეშინოდეს ისე არ დაეცე, როგორც ეშმაკი, რომელიც ამაღლდა კაცზე, შემდეგ კაცის მიერ თავად დაეცა და დასათრგუნველად - დათრგუნვილს მიეცა. ასეთივე იყო დაცემა ისრაელისა, რომელიც თავს ამეტებდა წარმართებს, როგორც უწმინდურთ, მაგრამ ისრაელის სიმართლე იქმნა - ვითარცა ძონძი დედაკაცისა წიდოვანისაჲ (ესაია 64, 6), ხოლო ყოველგვარი სიბილწე და არაწმიდა - წარმართთა სარწმუნოებით აღიხოცა.

გახსოვდეთ სიტყვა სოლომონისა: უფალი ამპარტავანთა წინააღმდგომ არს, ხოლო მდაბალთა მოსცის მადლი (იგავ. 3, 34; იაკობ. 4, 6), ასევე, მარად გულში გქონდეთ სიტყვები უფლისა: რომელმან აღიმაღლოს თავი თვისი, იგი დამდაბლდეს და რომელმან დაიმდაბლოს თავი თვისი, იგი ამაღლდეს (ლუკა 14, 11).

6. მივემსგავსოთ ზეცით გარდამოსულ უფალს, რომელის სიმდაბლით მოვიდა, რათა ჩვენც სიმდაბლით აღვმაღლდეთ. უფლის ყოველი საქმე სიმდაბლის მაჩვენებელია: იგი, როგორც ჩვილი, გამოქვაბულში იშვა, საწოლიც კი არ ჰქონდა, ამიტომ პირუტყვის ბაგაში მიაწვინეს. შემდეგ ღარიბი დედისა და ხურო იოსების სახლში იზრდენ ნათელ-იღო. არასოდეს გამოაჩინებდა თავის გამოუთქმედ ხელმწიფებას, ამა სოფლის ძლიერთ წინ არ აღუდგებოდა. მღვდელმთავართა წინაშე წარსდგა, როგორც დამნაშავე, მსაჯულთაგან სასჯელი მიიღო, ცილისწამება დუმილით მოითმინა. ინერწყვებოდა მისი პირი, ვის წინაშეც ქერუბიმნი ძრწოდნენ. მერე სიკვდილს მიეცა, თანაც ისეთს, რომელიც კაცთა შორის ყველაზე საშინლად მიიჩნეოდა.

ასეთი სიმდაბლით განვლო მან გზა შობიდან - აღსასრულამდე...

ხოლო ეს სწავლა ჩვენ იმისთვის მოგვეცა, რომ ვბაძავდეთ უფალს, რათა აღმობრწყინდეს ჩვენში სრული სიმდაბლე და ქრისტეს ჭეშმარიტი დიდება.

7. თუ იკითხავ, როგორ მოიპოვო სიმდაბლე და როგორ განიშორო ამპარტავნების ბოროტი სენი, ისმინე. სიმდაბლისაკენ მიმავალი გზა ისაა, რომ მარად მას ვეძიებდეთ და მასთან მიმყვანებელ საქმეებს ჩავდიოდეთ...

გახსოვდეს, სახე შენი და სამოსელი შენი, საჭმელი, სარეცელი, სახლი, ყოველი ნივთი სახლისა, იყოს უბრალო; სიტყვა, გალობა, მოყვასთან ერთად ყოფნა - სიმდაბლით შემკული, ნუ ხარ დიდების მოყვარე, ნუ ფილოსოფოსობ, გარდამეტებულად ნუ ხმატკბილობ, იყავი ტკბილი მოყვასის მიმართ, კეთილი ქვეშევრდომებისადმი, ნუგეში ეცი გაჭირვებულთ, მიხედე სნეულთ, არავინ შეურაცხყო, იყავი მშვიდი, მარჯვე, ყველასათვის საყვარელი... თავად ნუ იქებ თავს, არც სხვისი ქება გიყვარდეს, არ შეიყვარო უწესო სიტყვები, დაფარე სათნოებანი, ნუ შერისხავ სხვას, მავნედ და დროზე ადრე ნუ ამხელ (რადგან ესეც ამპარტავნებაა), მცირე შეცდომის გამო ნუ შერისხავ მოყვასს, თითქოს ძალიან სიმართლისმოყვარე იყო... ნუ ეცდები წარმოაჩინო შენი თავი, ღმერთი ყველაფერს ხედავს. ამის გამო გეტყვი: დიდებისმოყვარე თუ ხარ, ღვთისმიერი დიდება გიყვარდეს, რადგან ბრწყინვალე სასყიდელს აძლევს იგი ყოველს...

... როგორც ტრფიალმა, ისე მისდიე სიმდაბლეს. შეიყვარე იგი, რათა განგადიდოს შენ. ამ გზით ჭეშმარიტად ღვთისმიერ დიდებაში მოხვდები. მცირედ მაინც ემსგავსე მის სიმდაბლეს, რომელმაც თქვა: მშვიდ ვარ და მდაბალ გულით და ჰპოვოთ განსუენებაჲ სულთა თქვენთაჲ (მათე 11, 29), რამეთუ მისი არს დიდებაჲ თანა მამით და სული წმიდითურთ, აწ და მარადის და უკუნითი უკუნისამდე, ამინ.